Η στιγμή της επιλογής επαγγέλματος τοποθετείται συνήθως στην εφηβική ηλικία και πιο συγκεκριμένα στα χρόνια του Λυκείου. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι εκείνοι που μετέπειτα αλλάζουν επαγγελματικό πεδίο είτε γιατί συνειδητοποιούν ότι το επάγγελμά τους δεν τους καλύπτει πια είτε γιατί αναζητούν νέες εμπειρίες και διεξόδους που θα τους παρέχουν περισσότερα οφέλη. Καλούμαστε, λοιπόν όλοι σε κάποια στιγμή της ζωής μας να επιλέξουμε το επάγγελμα που θα ακολουθήσουμε ακόμα και στις εποχές που διανύουμε όπου η επαγγελματική πορεία του ατόμου δεν είναι σταθερή και πιθανά να μεταβληθεί αρκετές φορές. Αυτή τη φορά θα εστιάσουμε στην παιδική και εφηβική ηλικία, στα κριτήρια που διαμορφώνουν την τελική επιλογή και στη σημασία του επαγγελματικού προσανατολισμού για την εξέλιξη του ατόμου.
Στόχος του επαγγελματικού προσανατολισμού είναι να αναγνωρίσει το άτομο τις δυνατότητές του αλλά και τις αδυναμίες του, τα ενδιαφέροντά του, να αξιοποιήσει τις δεξιότητές του, να θέσει στόχους, να αποκτήσει κίνητρα και να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του. Η αξιολόγηση του δυναμικού του ατόμου και η αξιοποίησή του θα το καταστήσουν ικανό να γνωρίσει τις προσωπικές του ικανότητες και να οδηγηθεί στην καλύτερη δυνατή επιλογή επαγγέλματος. Ας μην ξεχνάμε ότι ο καθημερινός χρόνος που αφιερώνουμε στην εργασία μας αντιστοιχεί στο 1/3 περίπου της ημέρας και σε πολλές περιπτώσεις σε ακόμα περισσότερο χρόνο. Αξίζει, λοιπόν η επιλογή που θα κάνουμε να μας κάνει περισσότερο ευτυχισμένους και ικανοποιημένους.
Τι προσφέρει το επάγγελμα στον άνθρωπο; Ο άνθρωπος με το επάγγελμά του επιδιώκει να ικανοποιήσει αξίες και να επιτύχει στόχους. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε μερικά κριτήρια που λαμβάνει υπόψη του κανείς προκειμένου να επιλέξει επάγγελμα. Τα κριτήρια αυτά διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο ή αλλάζουν σειρά προτεραιότητας:
- εισόδημα που θα του εξασφαλίσει μια άνετη ζωή
- επαγγελματική εξέλιξη και καταξίωση
- κύρος
- δημιουργικότητα
- κοινωνικοποίηση
Πότε μπορεί να ξεκινήσει ο επαγγελματικός προσανατολισμός του παιδιού;
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός ουσιαστικά ξεκινά από πολύ νωρίς. Από το Δημοτικό ακόμα ξεκινά η διαδικασία της μάθησης και δίνεται η δυνατότητα σε γονείς και εκπαιδευτικούς να εντοπίσουν τους τρόπους με τους οποίους μαθαίνει κάθε παιδί ξεχωριστά, να το παροτρύνουν προκειμένου να θέτει στόχους και να ενισχύουν τις ικανότητες και την αυτοεκτίμησή του. Διαφαίνονται ήδη στοιχεία της προσωπικότητάς του και των δυνατοτήτων του. Τα παιδιά αρχίζουν να δραστηριοποιούνται και εκτός σχολείου αναδεικνύοντας τα ταλέντα ή κάποιες «φυσικές κλίσεις» τους. Μπορεί για παράδειγμα κάποιο παιδί να πετυχαίνει εξαιρετικές επιδόσεις σε κάποιο άθλημα, στη μουσική κτλ.
Σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά αντιμετωπίζουν ακόμα την επιλογή του επαγγέλματος με βάση το συναίσθημα ή μιμούμενα άτομα του κοντινού περιβάλλοντος, ακόμα και τηλεοπτικούς αγαπημένους ήρωες ή ήρωες κινουμένων σχεδίων. Επαγγέλματα όπως πολεμιστής, στρατιώτης, βασίλισσα, χορεύτρια, γιατρός, δασκάλα κ.α. εναλλάσσονται πολύ συχνά φανερώνοντας την αναζήτησή του αλλά και τα στοιχεία που θαυμάζει. Δηλώνει ενδιαφέροντα, αξιολογεί θετικά και αρνητικά στοιχεία, ονειρεύεται τον εαυτό του.
Στα χρόνια του Γυμνασίου και του Λυκείου ο έφηβος πια, καλείται να επιλέξει την κατεύθυνση που θα πάρει στο σχολείο και μετέπειτα να καταλήξει στις Σχολές που θα δηλώσει και που θα τον οδηγήσουν στο μελλοντικό του επάγγελμα. Τις περισσότερες φορές γνωρίζει μόνο θεωρητικά τι συμβαίνει σε κάθε επάγγελμα, ποια είναι τα καθήκοντα, το ωράριο εργασίας, ο τρόπος ζωής. Βασιζόμενος στα βιώματά του, σε πρακτικό επίπεδο γνωρίζει μόνο επαγγέλματα που ασκούν πρόσωπα του κοντινού περιβάλλοντος (γονείς, θείοι, φίλοι των γονιών κτλ.) Η επιλογή γίνεται πολλές φορές βάσει ερευνών που «προβλέπουν» επαγγέλματα με μέλλον ή λόγω του επαγγέλματος κάποιου γονέα το οποίο θα «περάσει» στο παιδί. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι δεν γνωρίζουμε πάντα τι θα συμβεί στο μέλλον και ότι το καλύτερο και πιο αξιόπιστο κριτήριο είναι η αγάπη και το μεράκι για το επάγγελμα που θα επιλέξουμε.
Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν;
- Ακούστε το προσεκτικά: ακούστε τι πραγματικά είναι αυτό που θέλει να σας πει. Ρωτήστε το για τα ενδιαφέροντα του και συζητήστε μαζί του προκειμένου να καταλάβετε πώς σκέφτεται και τι θέλει.
- Δώστε του πρωτοβουλίες: δώστε του τον χρόνο που χρειάζεται και επιτρέψτε να αποφασίσει εκείνο να συζητήσει μαζί σας. Δώστε του το ερέθισμα και ζητήστε του να το σκεφτεί και να το συζητήσετε.
- Επιτρέψτε το να αποφασίζει: μην επιμένετε σε επαγγέλματα ή Σχολές που ικανοποιούν εσάς ή που εκπληρώνουν δικές σας προσδοκίες. Η απόφαση είναι δική του όπως και το μέλλον.
- Μάθετέ του να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες: μην είστε επικριτικοί με τις αποτυχίες του. Διδάξτε του ότι όλα αποτελούν βήματα στη ζωή ενός ανθρώπου και βοηθήστε το να μάθει μέσα από αυτές.
- Δείξτε του πώς να είναι ρεαλιστής με τον εαυτό του: μάθετέ του να αναγνωρίζει τις δυνατότητές του αλλά και τις αδυναμίες του. Άλλωστε δεν υπάρχει μεγαλύτερη δύναμη από τη γνωριμία με τον ίδιο μας τον εαυτό και την αξιοποίηση όλων των στοιχείων του.
- Ανακαλύψτε τα ταλέντα του: αναδείξτε τα και μην τα κρύβετε επειδή έχετε αποφασίσει ότι θα ακολουθήσει άλλον δρόμο στη ζωή του. Στηρίξτε το και αφήστε το να μεγαλουργήσει.
- Συνεργαστείτε με τους εκπαιδευτικούς και οι εκπαιδευτικοί με τους γονείς: ενημερώστε τους εκπαιδευτικούς για τις δεξιότητες του παιδιού σας και ζητήστε τη συμμετοχή τους. Από την άλλη οι εκπαιδευτικοί συζητήστε με τους γονείς, ακούστε τους και ρωτήστε την άποψή τους για τα θέματα των παιδιών.
- Μη διστάσετε να το φέρετε σε επαφή με πραγματικά επαγγέλματα: αν έχετε τη δυνατότητα να το πάρετε λίγες μέρες στη δική σας δουλειά ή στη δουλειά κάπου συγγενή ή φίλου θα του δώσετε τη δυνατότητα να αντιληφθεί πιο πρακτικά ζητήματα και να σχηματίσει πιο ρεαλιστική άποψη για το επάγγελμα.
- Εξηγήστε του και ενημερώστε το για την αγορά εργασίας: δώστε του πληροφορίες για τα επαγγέλματα που το ενδιαφέρουν, προτρέψτε το να αναζητήσει το ίδιο πληροφορίες. Εξηγήστε του τον τρόπο που γίνονται οι προσλήψεις, τις δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξει, τον τρόπο δουλειάς ή τα ωράρια εργασίας.
Για άλλη μια φορά το έργο γονιών και εκπαιδευτικών δεν είναι εύκολο. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε όταν μιλάμε για παιδιά, για ανθρώπινες ψυχές, για ευτυχία και ικανοποίηση! Και η εικόνα ενός ανθρώπου που επιλέγει, που μαθαίνει, που δημιουργεί, που ζει χαρούμενος είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση.
Να είστε καλά, καλή επιτυχία!
