Πολλές φορές πιστεύουμε ότι το να ζητάμε όλο και περισσότερα από ένα παιδί έχει σαν αποτέλεσμα να το κινητοποιήσουμε για να θέτει συνεχώς νέους στόχους και να τους πραγματοποιεί. Θεωρούμε ότι λέγοντας του «μπράβο» θα επαναπαυθεί και θα σταματήσει την προσπάθεια για την επίτευξη τους. Ίσως πιστέψει ότι έφτασε το μέγιστο των δυνατοτήτων του και δεν χρειάζεται να συνεχίσει. Ικανοποίησε τους σημαντικούς άλλους, κέρδισε την αποδοχή τους άρα μπορεί να χαλαρώσει. Είναι όμως έτσι; Πόσο δίκαιη και πραγματικά εποικοδομητική είναι αυτή η θέση για τα παιδιά; Καταφέρνουμε πράγματι να τα κινητοποιήσουμε και να τους δώσουμε τη δυνατότητα να είναι τα ίδια υπεύθυνα για τις επιλογές τους;
Ασυνείδητα παρατηρούμε πολύ πιο συχνά τη συμπεριφορά ενός παιδιού όταν κάνει κάτι «κακό». Θα ασχοληθούμε περισσότερο μαζί του όταν φέρει χαμηλότερους βαθμούς ή όταν κάνει μια ζημιά. Μπορεί να υψώσουμε τον τόνο της φωνής, να μιλήσουμε περισσότερη ώρα για το συγκεκριμένο γεγονός ή να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση. Η αντίδρασή μας αυτή μεταφέρει στο παιδί το μήνυμα που λέει ότι με την επανάληψη της συγκεκριμένης συμπεριφοράς θα έχει την προσοχή μας. Είναι, λοιπόν φυσικό και επόμενο να θελήσει την ίδια προσοχή την επόμενη φορά και εφόσον η προσοχή κερδίζεται με μη επιθυμητές συμπεριφορές αυτές θα επαναλάβει. Επιπλέον, είναι πιθανό να χάσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να συνδέσει κάθε συμπεριφορά με την επιδίωξη της προσοχής από τους γονείς.
Η επιβράβευση ενός παιδιού και η αναγνώριση της προσπάθειάς του μπορεί να έχει θετικότερα αποτελέσματα απ’ότι η μη αναγνώριση και η συνεχής πρόκληση νέων επιδιώξεων. Επιβραβεύοντας το παιδί ενισχύουμε την επανάληψη της επιθυμητής συμπεριφοράς. Δημιουργούμε αίσθημα ασφάλειας και αποδοχής. Φροντίζουμε να τονίσουμε την αξία της προσπάθειας και να ενισχύσουμε το θάρρος του να δοκιμάζει, να μη φοβάται τα λάθη και τις αποτυχίες, να νιώθει υπεύθυνο για τις επιλογές του. Στόχος μας, άλλωστε, είναι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού ώστε να καταφέρει να ανεξαρτητοποιηθεί, κάνοντας τις δικές του επιλογές στη ζωή, αναγνωρίζοντας το «σωστό» και το «λάθος» και αναλαμβάνοντας την ευθύνη τους.
- Ο τρόπος που επιβραβεύουμε είναι ανάλογος της πράξης ή της συμπεριφοράς του παιδιού. Είναι σημαντικό να υπάρχει διαβάθμιση στις αντιδράσεις μας γιατί διαφορετικά κινδυνεύουμε να φανούμε υπερβολικοί και μη πιστευτοί. Ο ασυγκράτητος ενθουσιασμός και η υπερβολή σε κάθε επιθυμητή συμπεριφορά του παιδιού μπορεί να το μπερδέψει, να το κάνει να χάσει το μέτρο ή να το αγχώσει. Προτιμήστε να είστε ειλικρινείς και να δείχνετε στο παιδί ότι κάθε πράξη έχει τη δική της αξία.
- Φροντίστε να μη συνδεθεί η επιβράβευση του παιδιού με την απόκτηση υλικών αγαθών. Π.χ. «οι βαθμοί σου είναι πολύ καλοί, μπορείς να αγοράσεις το παιχνίδι που ζήτησες.» Με τον τρόπο αυτό η σχέση γίνεται ανταλλακτική και το παιδί καταλήγει να πετυχαίνει κάτι όταν θέλει να αποκτήσει ένα δώρο. Η αποδοχή και η κατανόηση των θετικών συνεπειών της συμπεριφοράς του θα του δείξουν το πραγματικό κέρδος που θα έχει με την επανάληψή της.
- Επιβραβεύστε το παιδί με δραστηριότητες που του αρέσουν π.χ. βόλτα με τους φίλους του, βόλτα στο πάρκο, στο λούνα παρκ ή ακόμα και με δραστηριότητες που συνδυάζουν τον κοινό ελεύθερο χρόνο γονέα και παιδιού. Μοιραστείτε μαζί του τον ελεύθερο χρόνο σας και παίξτε παιχνίδια, επιτραπέζια, δείτε την αγαπημένη σας ταινία, παίξτε ποδόσφαιρο/μπάσκετ ή ακούστε μουσική.
- Πείτε «μπράβο» στο παιδί διατηρώντας οπτική επαφή και χαμογελώντας. Θα του δώσετε να καταλάβει ότι έχει την προσοχή και το σεβασμό σας. Προτιμήστε να το επιβραβεύσετε άμεσα ώστε το αίσθημα ικανοποίησης να είναι εντονότερο εκείνη τη στιγμή αλλά και να μπορέσει να συνδέσει τη συγκεκριμένη πράξη ή συμπεριφορά με την επιβράβευση.
- Αποφύγετε την επιβράβευση με ειρωνικό η σαρκαστικό ύφος. Πολλές φορές το επίτευγμα ενός παιδιού και κυρίως του μικρού παιδιού μας φαίνεται πολύ απλό ή ακόμα και αστείο και έτσι καταλήγουμε να λέμε «μπράβο» έχοντας ένα ειρωνικό χαμόγελο και απαξιώνοντας την προσπάθεια του ενώ για το ίδιο αυτό που έκανε είναι κάτι αξιόλογο και σημαντικό. Δώστε του τη δύναμη να συνεχίσει και να μη φοβάται να εξελίσσεται.
- Διαχωρίστε τη συμπεριφορά από τον χαρακτήρα του παιδιού και μην επιβραβεύετε χρησιμοποιώντας εκφράσεις που φανερώνουν εκβιασμό. Μια συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν κρίνει τον χαρακτήρα ενός παιδιού και το συναίσθημά μας δεν επηρεάζεται από τον αριθμό των επιτυχιών ή των αποτυχιών. Π.χ. «είσαι πολύ καλό παιδί όταν φέρνεις καλούς βαθμούς» «σ’αγαπώ πολύ όταν είσαι υπάκουος» ή αντίθετα «όταν δεν διαβάζεις δεν σ’αγαπώ καθόλου» Αναφερθείτε στη συμπεριφορά και εξηγήστε με σαφήνεια την πράξη που επιβραβεύετε. Π.χ. «κατάφερες να πάρεις πολύ καλούς βαθμούς, μπράβο σου, η προσπάθεια σου ανταμείφθηκε» Μη διστάζετε να εκφράζετε τα συναισθήματά σας και την αγάπη σας ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά του παιδιού. «Σ’αγαπώ» «Είμαι περήφανος για σένα» «Σε πιστεύω»
- Μη ξεχνάτε να επιβραβεύετε την προσπάθεια και όχι μόνο το αποτέλεσμα. Π.χ. «βλέπω ότι προσπαθείς να τελειώσεις έγκαιρα το διάβασμά σου, μπράβο σου.» «μπράβο που προσπαθείς να μοιραστείς τα παιχνίδια με τα υπόλοιπα παιδιά.» Θα καταφέρετε να ενισχύσετε το παιδί ώστε να μη διστάζει να προσπαθεί και να δοκιμάζει. Δε γίνεται να είμαστε σε όλα τέλειοι και να καταφέρνουμε τα πάντα, αξίζει όμως να προσπαθούμε και να μη φοβόμαστε την αποτυχία. Άλλωστε έτσι θα ανακαλύψουμε τα ταλέντα μας.
- Προτιμήστε να τονίζετε όσα πέτυχε και όχι αυτά στα οποία δεν τα κατάφερε. Αν για παράδειγμα έχει να λύσει πέντε ασκήσεις και λύσει τις τέσσερις επιβραβεύστε το για τις ασκήσεις που κατάφερε να λύσει «έλυσες τέσσερις ασκήσεις σωστά, μπράβο σου.» αντί να τονίσετε εκείνη στην οποία δεν τα κατάφερε «αυτή την άσκηση την έκανες λάθος»
Επιβραβεύοντας τα παιδιά φροντίζουμε να τους διδάξουμε ποιες είναι οι αποδεκτές και οι επιθυμητές συμπεριφορές αλλά και να εξηγήσουμε τις λογικές συνέπειες που φέρνει κάθε πράξη. Ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση προσφέροντας τους την αποδοχή που έχουν ανάγκη ακόμα και μπροστά σε άλλους ανθρώπους και μαθαίνοντάς τα να προσπαθούν. Δεν χρησιμοποιούμε την επιβράβευση για να τους αφαιρέσουμε την πρωτοβουλία ή για να συνδέσουν τη συμπεριφορά τους με την ικανοποίηση των γονιών. Εξάλλου αυτό που επιθυμούμε είναι ανεξάρτητα παιδιά με δικαίωμα επιλογών που έχουν τη συμπαράσταση και την αγάπη των γονιών.
Να είστε καλά και καλή δύναμη!
(Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη φίλη και καθηγήτρια Γαλλικών κα Θεοχάρη Έφη καθώς και τους γονείς που συμμετείχαν στη συνάντηση και την κουβέντα που πραγματοποιήσαμε. Η πρωτοβουλία και η εμπειρία τους ήταν πολύτιμη. Σας ευχαριστώ, θα βρίσκομαι στη διάθεσή σας για ιδέες, διορθώσεις, συζητήσεις. Τέλος, θερμά ευχαριστήρια στους αρμόδιους για την ευγενική παραχώρηση της αίθουσας της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Τυρνάβου)
